- گیاه شناسی
از جمله ي مهم ترین گیاهان باغی در ایران می توان به پسته اشاره نمود . پسته، گیاهی نیمه گرمسیري، دوپایه و خزان کننده از خانواده ي آناکاردیاسه ، جنس پیستاشیا و گونه ي پیستاشیاورا است. گیاهان این خانواده به صورت درخت و درختچه هستند. گل هاي نر اواسط تا اواخر فروردین و گل های ماده چند روز بعد به صورت خوشه و بطور جانبي بر روي شاخه هاي يك ساله ظاهر مي شوند که بر اساس شرایط آب و هوایی هر منطقه و زمان ظاهر شدن متفاوت می باشد.
ایران با حدود 368000 هکتار سطح زیرکشت پسته از بزرگ ترین تولیدکنندگان این محصول دردنیا به شمار می آید که حدود 57 درصد آن در استان کرمان و بقیه در استان هاي خراسان رضوي، یزد، خراسان جنوبی، سمنان، مرکزي، قم، سیستان و بلوچستان و اصفهان قرار دارند. مقدار تولید پسته در ایران در حدود250-150هزارتن است.
پسته همانند ساير درختان خزاندار جهت تكميل جوانه گل نياز به سرماي معيني در طول خواب زمستاني دارد. تطابق زمان گل دهي در پسته بين نر و ماده مهم مي باشد. احداث باغ پسته در مناطقي كه از تابستان گرم و خشك طولاني برخوردار مي باشد توصيه مي گردد. درخت پسته به رطوبت هوا و همچنين به رطوبت بالاي خاك حساس بوده و رطوبت نسبي در زمان گل دهي و گرده افشاني باعث كاهش بازده گرده افشاني و در نتيجه كاهش تشكيل میوه می شود. رطوبت محیط در زمان گردافشانی 50-35 درصدمناسب است و نیاز سرمایی به طور متوسط 1000 ساعت تا 7 درجه سانتی گراد است. درخت پسته از 7 تا 9 سالگی به بار می نشیند، این درخت دمای 45 درجه بالای صفر و 25 درجه زیر صفر را تحمل می کند و گیاهی مقاوم به خشکی و کم آبی است.
یکی از جنبه هاي ضعیف مدیریتی در مناطق پسته کاري کشور مدیریت تغذیه و کوددهی باغات یا به طورکلی مدیریت خاك و تغذیه گیاه می باشد. اغلب باغداران پسته کار سالیان متمادي بدون توجه به نیاز خاك و درختان پسته و به طور سنتی به کوددهی در باغات خود پرداخته اند و این مسئله باعث برهم خوردن تعادل عناصر غذایی در خاك و درختان پسته گردیده است که یکی از دلایل مهم عملکرد پایین محصول پسته در بسیاري از مناطق به شمار می آید.
پسته از نظر شکل ظاهری به دو دسته پسته بادامی و پسته فندقی تقسیم می شود. از نظر گیاه شناسی تاکنون 60 رقم پسته در ایران شناسایی شده است، که مهم ترین آنها به شرح زیر است:
ارقام مهم تجاري پسته در استان کرمان اوحدي (فندقی)، کله قوچی، احمد آقایی، اکبري، ممتاز، سفید پسته نوق، امیری، شستی و جندقی می باشند که بیش از 95 درصد کل پسته کاري ایران را شامل می شوند.
ارقام مهم تجاري دیگر در سایر مناطق ایران به شرح زیر است. در استان سمنان ارقام خنجري دامغان، عباسعلی و شاهپسند، در استان خراسان رضوي ارقام بادامی سفید، پسته قرمز و دانشمندي در استان قزوین ارقام کله بزي، شمشیری و کال خندان و در استان یزد ارقام حاج عبدالهی، بادامی اردکان از ارقام مهم و تجاري می باشند.
- خواص و کاربرد پسته
مغز پسته ماده ای انرژی زا وسرشار از مواد پروتئینی، چربی ها، ویتامین ها و املاح است. مغز پسته دارای 22-18 درصد پروتئین، 16-15 درصد قند، 60-50 درصد چربی، 2/2 درصد سلولز، 3 درصد خاکستر و 6-5 درصد رطوبت است. مغز پسته در تقویت حافظه، قلب و معده بسیار موثر و مفید است. جوشانده برگ و پوست درخت پسته در درمان بیماری های پوستی موثر است.
- شرایط اقلیمی
به طور معمول درختان پسته در ارتفاع 2000-900 متری از سطح دریا قرارگرفته اند. درختان پسته درمقایسه با سایر درختان میوه و اکثر گیاهان زراعی مقاومت زیادي به کم آبی وشوري خاك ازخود نشان می دهند . ریشه اصلی درخت پسته داراي رشد محوري وعمودي است وگاهی تاعمق بیش از 6 متر در خاك نفوذ می کند. محققین افزایش رطوبت نسبی در زمان گل دهی وگرده افشانی را عامل مختل شدن گرده افشانی و درزمان رسیدن میوه باعث گسترش بیماري هاي قارچی می دانند.